طبق قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول، مشاورین املاک سراسر کشور باید نسبت به درج پیش‌نویس قرارداد در «سامانه ثبت الکترونیک اسناد» اقدام کنند.
در حال حاضر سامانه ثبت الکترونیکی اسناد در شهر تهران راه‌اندازی شده و به تعدادی از مشاوران املاک نیز دسترسی داده شده است تا نواقص و ایراد‌ات آن برطرف شود و تا تاریخ ۱۵ مرداد ۱۴۰۳ به تمام مشاوران املاک کشور که دارای پروانه تخصصی و مجوز کسب هستند این امکان داده می‌شود تا مفاد قرارداد‌ها را در سامانه‌ای که به آنها دسترسی داده می‌شود، درج کنند.
به این ترتیب فردی که برای خرید و فروش ملک به مشاوران املاک مراجعه می‌کند زمانی‌که پیش‌نویس قرارداد توسط مشاور املاک وارد سامانه ثبت الکترونیک شد مطابق تعرفه‌ای که اعلام خواهد شد، حق‌الزحمه مشاور را پرداخت می‌کند و مشاور املاک قرارداد را برای تنظیم سند به دفاتر اسناد رسمی ارسال خواهد کرد.
جلوگیری از فروش ملک به چندنفر با دسترسی مشاوران املاک به سامانه
در همین زمینه ابوالفضل نوروزی، مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی در گفت‌وگو با میزان با اشاره به قانون اعتباربخشی به اسناد رسمی و دسترسی مشاوران املاک به سامانه ثبت الکترونیک اسناد، گفت: این قانون به‌شدت می‌تواند به ساماندهی بازار مسکن کمک کند و با فرایند‌های دیده شده در این قانون طی یک تا ۲ سال آینده باعث می‌شود اعتبار اسناد عادی کاهش پیدا کرده و در نهایت از بین برود و اعتبار اسناد رسمی بیشتر شود.
وی ادامه داد: این موضوع یکی از بزرگ‌ترین دستاورد‌هایی است که در ساختار حقوقی کشور اجرا می‌شود و به‌واسطه آن از فروش یک ملک به چند نفر جلوگیری خواهد شد.
مدیرکل دفتر اقتصاد مسکن وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اینکه مشاوران املاک یکی از بازیگران اصلی در ساماندهی بازار مسکن هستند، عنوان کرد: در اجرای این قانون نیز مشاوران املاک نقش جدی خواهند داشت به‌طوریکه مطابق تبصره ۲ ماده ۳ قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول، مشاوران املاک به سامانه سازمان ثبت دسترسی پیدا خواهند کرد و می‌توانند قرارداد‌های استاندارد را ثبت رسمی و نهایی کنند که این موضوع به تسهیل صدور سند کمک می‌کند.
به گفته نوروزی زیرساخت‌های فنی موضوع نیز شکل‌گرفته و درحال حاضر بیش از ۶۷۰ هزار قرارداد اجاره در سامانه خودنویس نهایی شده است.
وی معتقد است اگر اهلیت‌سنجی متقاضیان به‌صورت غیرحضوری انجام شود، فرایند ثبت‌اسناد برای مردم راحت‌تر خواهد شد و به‌زودی مردم می‌توانند قرارداد خود را بدون مراجعه به مشاورین املاک، تنظیم و فقط برای اهلیت‌سنجی به آنها مراجعه کنند.
کاهش ورودی پرونده‌ها به دستگاه قضایی با سامانه ثبت الکترونیک اسناد
همچنین فرشید ایلاتی، کارشناس بازار مسکن در گفت‌وگو با میزان اظهار کرد: الزام مشاوران املاک برای ثبت قرارداد‌ها در سامانه ثبت الکترونیک اسناد، زیر مجموعه قانون الزام به ثبت رسمی معاملات اموال غیرمنقول بوده که در دستورکار قرار گرفته است.
وی بیان کرد: درحال حاضر دفترخانه‌ها برای استعلام پلاک‌های ثبتی به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور متصل هستند و به‌طور آنی اسناد را استعلام می‌کنند، اما این امکان برای مشاوران املاک فراهم نبود.
کارشناس بازار مسکن تصریح کرد: نبود امکان استعلام برای مشاوران املاک مشکلاتی را ایجاد می‌کرد و ممکن بود معامله را با اسناد مشکل‌دار انجام دهند.
ایلاتی گفت: در حین تنظیم معاملات از سوی مشاوران املاک با اتصال به سامانه ثبت الکترونیک اسناد و استعلام آنی از سامانه، اگر ملک مشکل یا ایرادی داشته باشد، مشاوران املاک از تنظیم قولنامه صرف‌نظر می‌کنند.
وی افزود: صرف‌نظر مشاوران املاک از تنظیم قولنامه برای سند‌های مشکل‌دار که به واسطه استعلام آنی از سامانه ثبت الکترونیک اسناد فراهم می‌شود باعث کاهش پرونده‌های جدید به دستگاه قضایی می‌شود.
این کارشناس بازار مسکن معتقد است که با این سامانه مردم اطمینان پیدا می‌کنند که با استعلامات انجام شده احتمال کلاهبرداری در معاملات به حداقل می‌رسد و با خیالی آسوده و امنیت بالاتر می‌توانند معاملات خود را انجام می‌دهند.
به گفته ایلاتی باتوجه به اینکه قرارداد‌ها به‌صورت پیش‌نویس تنظیم می‌شود اگر مشاوران املاک این پیش‌نویس قرارداد را به دفترخانه ارجاع ندهد به منزله آن است که معامله به اتمام نرسیده و از لحاظ حقوقی می‌‌توان متن را بررسی و اصلاح کرد تا قرارداد نهایی سند محکمی باشد که حقوق طرفین معامله را تضمین کند.
وی اتصال مردم به سامانه ثبت الکترونیک اسناد در فاز‌های بعدی را از نکات مهم اجرای این طرح دانست و اظهار کرد: افرادی که می‌خواهند اسنادی را بدون واسطه تنظیم کنند از طریق این سیستم می‌توانند خودشان جهت ثبت اسناد اقدام کنند.
کارشناس بازار مسکن تاکید کرد: با ایجاد امکان استعلام آنی برای مشاوران املاک در حین تنظیم قرارداد، امنیت معاملات مسکن افزایش می‌یابد و احتمال فروش ملک به چند نفر به صفر می‌رسد.