دکتر محمد فرزام در میزگرد تخصصی ارائه درس
شناخت محیط زیست در دانشگاه فردوسی، اظهار کرد: امروزه اهمیت رشته محیط
زیست بر کسی پوشیده نیست و تقریبا هر فعالیتی که انسان‌ها انجام می‌دهند به
نوعی بر محیط زیست خود تاثیر می‌گذارند. با توجه به مشکلات زیست محیطی که
در سال‌های اخیر به ویژه در کشور ما و در عرصه منابع طبیعی و شهری اتفاق
افتاده، اهمیت محیط زیست را برای مردم ملموس‌تر کرده است.
وی افزود: در چند سال گذشته از سمت دانشگاه
فردوسی به وزارتخانه پیشنهاد درس انتخابی شناخت محیط زیست مطرح و پس از
تلاش‌های بسیار با آن موافقت شد که به صورت آزمایشی در دانشگاه‌های مختلف
کشور به مدت دو سال انجام و اگر بازخورد مثبتی داشت در تمام دانشگاه‌های
کشور به عنوان یک درس اختیاری یا اجباری معرفی شود.
معاون آموزشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه
فردوسی عنوان کرد: هدف اصلی از تدریس این درس در رشته‌های مختلف، آشنایی
مردم با محیط زیست و محیط پیرامون است. سازمان محیط زیست، سرفصل‌های
اولیه‌ای را برای تدریس این درس ارسال کردند و مورد تایید قرار گرفت، اما
واقعیت این است که تدریس درس محیط زیست خیلی وابسته به سرفصل نیست بلکه
نوعی انتقال دیدگاه است. بدین معنا که متخصص محیط زیست و منابع طبیعی با
تجربه‌ای که دارند بتوانند اهمیت محیط زیست، اهمیت حفاظت از محیط زیست و
مدیریت محیط زیست را به زبان بسیار ساده و قابل درک برای افرادی ارائه کنند
که گرایش تخصصی آن‌ها بسیار متفاوت است.
وی تصریح کرد: به عنوان مثال دانشجویانی که
در رشته‌های مهندسی، کامپیوتر، عمران و رشته‌های علوم پایه تحصیل می‌کنند و
به طور مستقیم با محیط زیست در ارتباط نیستند بتوانند به طور ساده به
اهمیت محیط زیست پی ببرند و به عنوان نمایندگان محیط زیست در جامعه نشر
دهند و ایده حافظت از محیط زیست را توسعه و ترویج کنند.
فرزام در خصوص نحوه اجرای این درس در
دانشگاه فردوسی، خاطرنشان کرد: برای اجرای این درس برنامه‌ریزی شده که
شناخت محیط زیست به متولی‌گری دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست برای کلیه
گروه‌های آموزشی در دانشگاه فردوسی پیشنهاد شود تا در مجموعه دروس اختیاری
قرار گیرد.
دانش‌های حوزه محیط زیست پرچم‌دار و پیشگام در ایران هستند
دکتر کمال الدین ناصری، دانشیار دانشکده
منابع طبیعی دانشگاه فردوسی در ادامه بیان کرد: هدف از ارائه درس شناخت
محیط زیست، حاصل یک احساس نیاز مشترک میان سازمان حفاظت محیط زیست،
نهادهای مرتبط با ادارات کل محیط زیست، دانشگاه فردوسی و وزارت علوم،
تحقیقات و فناوری است. در واقع همه به این نتیجه رسیدند که محیط زیست یک
مقوله تخصصی نیست البته که جنبه‌های تخصصی دارد و حتما متخصصان آن را
راهبری می‌کنند اما بخش زیادی از دانش محیط زیست مربوط به زیست روزمره ما
است.
وی اظهار کرد: اگر در گذشته می‌توانستیم
بدون توجه به دانشجویان محیط زیست زندگی روزه مره خود را پیش ببریم. امروز
دیگر بر کسی پوشیده نیست که نداشتن سوابق محیط زیستی و دور بودن از معارف
عمومی محیط زیست منجربه سبک زیستی در سطح جهان شده که موجب ناپایداری و
امکان ادامه آن وجود ندارد. محیط زیست یک امر زیربنایی است و تا زمانی که
زنده‌ایم با آن در ارتباط هستیم. بنابراین نیاز است که به دانش مواجهه با
محیط زیست مجهز باشیم.
دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه فردوسی
اضافه کرد: درس شناخت محیط زیست تلاشی برای مهارت آموزی در این زمینه است
که امیدواریم به صورت گسترده‌تر در تمام دانشگاه‌های کشور و سطوح جامعه
اتفاق بیفتد. رسانه‌ها، نهادهای جمعی و دانشگاه‌ها به عنوان یکی از نهادهای
اجتماعی چنین وظیفه و رسالتی دارند که سطح سواد عمومی مردم را ارتقا دهند.
البته که معتقد نیستیم با صرف ارتقاء سواد عمومی در حوزه محیط زیست همه
مشکلات حل خواهد شد اما یکی از پازل‌های این راه‌حل شکل می‌گیرد. جامعه ما
نیاز به نقشه راه دارد که بخشی از آن می‌تواند ارتقاء دانش عمومی و ترویج
دانش محیط زیست برای مردم باشد.
ناصری گفت: در بسیاری از موارد دانش‌های
حوزه محیط زیست پرچم‌دار و پیشگام در ایران هستند و اگر قرار باشد که برای
مثال دانشگاه نسل چهارم را در ایران آغاز کنیم یکی از پرچم‌داران آن
دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه فردوسی و مجموعه‌هایی که مرتبط با
آموزش محیط زیست هستند، می‌تواند باشد تا نسل جدیدی از دانشگاه آموزش و
ایفای رسالت اجتماعی هدف‌گذاری شده را به انجام برساند.
دانش‌آموختگان به عنوان پرچم‌داران محیط زیست، رسالت آموزش را در جامعه به کار گیرند
دکتر فاطمه طباطبایی یزدی مدیر گروه محیط
زیست دانشکده منابع طبیعی دانشگاه فردوسی تصریح کرد: ما برای درس شناخت
محیط زیست نمی‌توانیم هیچ سرفصل ثابتی برای رشته‌های مختلف ارائه دهیم.
همچنین توانایی گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی برای تدریس این درس
وجود ندارد؛ چراکه تنها چهار نیروی هیات علمی که اغلب درس تخصصی تدریس
می‌کنند، حضور دارند و این تعداد کافی نیست. بنابراین قرار است ما متولی
درس باشیم و اعضاء هیات علمی دانشکده برای تدریس این درس استفاده خواهند
شد.
وی افزود: دیگر اعضاء هیات علمی گرایش دورتر
یا نزدیک‌ترین نسبت به محیط زیست دارند و طبیعتا می‌توانند با توجه به
تجربه زیسته و علمی خود، این درس را تدریس کنند. ما سعی می‌کنیم برای
دانش‌آموخته‌های دانشگاه دانش و نگرش محیط زیست را ارائه کنیم تا به عنوان
پرچم‌داران و فارغ‌التحصیلان این رسالت را در جامعه انجام دهند.
مدیر گروه محیط زیست دانشکده منابع طبیعی
دانشگاه فردوسی عنوان کرد: باور محیط زیستی باید در سال‌های اولیه و از
زمان دبستان تا متوسطه اتفاق بیفتد و دانشگاه به لحاظ ایجاد چنین فرهنگ
زیست محیطی دیر است. اما به دلیل اینکه این فرهنگ در جامعه ایجاد شود و ما
به عنوان اینکه رسالت خود را به درستی انجام دهیم، سال‌های سال تلاش شد تا
چنین درسی ارائه شود و جزء مصوبات دانشگاه سبز است و طبیعتا به موازات آن،
سازمان محیط زیست پیگیر این موضوع بوده است.
ما به دنبال انتقال دیدگاه‌های حفاظت و نگاه مدیریت اکولوژیک به دانشجویان هستیم
دکتر آزیتا فراشی دانشیار دانشکده منابع
طبیعی دانشگاه فردوسی در این میزگرد بیان کرد: امروز ما در مسیری قدم
می‌گذاریم که تاریک است و باید چراغ به دست بگیریم و دانشگاه‌های دیگر پشت
سر ما حرکت کنند و هرچه قدر در این مسیر درست حرکت کنیم، می‌توانیم آن را
بهتر طی کنیم. در اجرای این درس چالش‌هایی مشاهده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: اولین چالش در عنوان درس
شناخت محیط زیست است و ما به دنبال انتقال دیدگاه‌های حفاظت و نگاه مدیریت
اکولوژیک به دانشجویان هستیم. سه دلیل مشخص در این زمینه وجود دارد که
ابتدا عنوان این درس از شناخت محیط زیست به حفاظت محیط زیست تبدیل شود.
دومین موضوع وقتی می‌گوییم شناخت محیط زیست، این اجازه را به همه پژوهشگران
و همه اساتید که در فضای شناخت محیط زیست فعالیت می‌کنند، می‌دهیم تا این
درس را پرزنت کنند و سوم برای شناخت محیط زیست باید حفاظت از آن را داشته
باشیم.
دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه فردوسی
اظهار کرد: چالش دیگر در سرفصل است و تصور می‌کنم سرفصلی که وجود دارد به
خوبی تهیه شده اما نحوه ارائه درس آن نیست. ماهیت این درس باید مسئله محور
پیش برود و هر سال مسائل روز کشور را که کاملا برای دانشجو قابل لمس است،
ارائه شود تا برای دانشجویان جاذبه ایجاد کند و هم انتقال دانش بهتر اتفاق
افتد. چالش سوم در مورد ارائه این درس است که باید این نگاه تک استادی را
از این درس برداریم و اجازه دهیم که درس با بیش از دو استاد برگزار شود.
دانشگاه سبز باید به عنوان نهاد نظارتی مصرف منابع انرژی در دانشگاه عمل کند
دکتر سید یاسر بنی هاشمی، دبیر شورای
راهبردی دانشگاه سبز دانشگاه فردوسی در ادامه بیان کرد: بحث شناور بودن
سرفصل‌ها متناسب با مسائلی که در جامعه با آن درگیر هستیم می‌تواند در
دانشگاه و جامعه مهم باشد. اگر مسائل روز جامعه به عنوان موارد کاربردی
برای دانشجویان مورد توجه قرار گیرد قطعا ارتباط بسیار عمیق‌تری برقرار و
آن عمق شناختی بیشتر خواهد بود.
وی تصریح کرد: این موضوع در سطح بین‌الملل
هم وجود دارد و اکنون ما بحث تغییر اقلیم و... را مشاهده می‌کنیم که به طور
دائم خبرهایی از آتش‌سوزی جنگل‌ها، سونامی و موضوعاتی از این قبیل که
اتفاق می‌افتد مواردی است که بشر در جامعه جهانی با آن مواجه است و این
موارد می‌تواند برای دانشجویان جذابیت موضوع را افزایش دهد و در زندگی
ماندگار شود.
دبیر شورای راهبردی دانشگاه سبز دانشگاه
فردوسی گفت: اینکه درس شناخت محیط زیست با چند استاد تدریس شود می‌تواند
جذابیت آن را افزایش دهد با این شرط که یک هماهنگی جدی میان اساتید در
هنگام ارائه صورت گیرد زیرا چند استاد بودن یک درس مانند تیغ دو لبه است و
اگر از جهاتی طراحی درستی انجام نشود ممکن است باعث سردرگمی دانشجویان شود و
جذابیت کلاس را کاهش دهد.
وی اضافه کرد: طبق استانداردهای جهانی که
اکنون ارزیابی‌های دانشگاه‌ها براساس آن انجام می‌شود و در هر صورت موارد
محیط زیستی جزء موارد مورد تاکید و برای دانشگاه‌ها امتیازآور است، اهمیت
موضوعی را نشان می‌دهد که ما در عصری زندگی می‌کنیم تا لازم است نه تنها در
دانشگاه‌های مختلف بلکه در ارتباط‌های برون دانشگاهی مانند آموزش‌های
شهروندی چنین موضوعاتی گنجانده شود.
بنی هاشمی خاطرنشان کرد: ما در دانشگاه
فردوسی تلاش‌هایی را در این زمینه به کار گرفتیم که به طور کارگاه‌های
آموزشی متنوع، حضور در طبیعت در قالب پاکسازی محیط زیست، کوهستان‌های مشهد،
روستاهای اطراف مشهد که رودخانه‌ها را پاکسازی کردیم، انجام شد. این
برنامه‌های آموزشی که به صورت عملیاتی و میدانی انجام شد باعث درگیری ذهن
دانشجویان می‌شود. این امر می‌تواند در کنار درس محیط زیست در بیرون از
محیط دانشگاه اتفاق بیفتد.
وی گفت: یکی از دغدغه‌هایی که ما همیشه با
آن در دانشگاه سبز مواجه هستیم، مصرف انرژی در دانشگاه است. دانشگاه به
عنوان نهادی تاثیرگذار در جامعه باید از این جهت الگو باشد و می‌دانیم که
متاسفانه در دانشگاه‌ها این‌گونه عمل نمی‌شود و برای جامعه الگو نیست و
دارای نواقصی است. دانشگاه سبز باید به عنوان نهاد نظارتی مصرف منابع انرژی
در دانشگاه عمل کند تا از طریق راه انداختن پویش‌های اجتماعی در دانشگاه
به نظارت اجتماعی موضوع کمک کند تا چالش‌ها را برطرف کنیم.
درس شناخت محیط زیست می‌خواهد به قرابت رشته‌ها کمک کند
دکتر مهدی کلاهی عضو هیات علمی دانشکده
منابع طبیعی دانشگاه فردوسی خاطرنشان کرد: ما در رشته‌های مختلف از یک غرور
علمی برخوردار هستیم و آن به این صورت است که فردی در کارشناسی یا ارشد
تحصیل کرده و تصور می‌کند کامل‌ترین و حل کننده تمامی مشکلاتی است که ما با
آن در زندگی ارتباط داریم اما متاسفانه این دانش جزء به جزء باعث شده
دانشکده‌های مختلف شکل گیرد و هر کدام از ظن خودشان مسئله را پیش می‌برند و
عملا یک تفرق و جدایی میان علوم اتفاق افتاده و درس شناخت محیط زیست
به قرابت رشته‌ها کمک خواهد کرد
وی افزود: انتظاری که از درس شناخت محیط
زیست وجود دارد این است که میان همه رشته‌ها از جمله دامپزشکی، مهندسی،
روانشناسی، جامعه‌شناسی و... با محیط زیست ارتباط داشته باشند تا آن قرابت
رشته‌ها که یکدگیر را درک کنند و نسبت به هم رویکرد تعاملی داشته باشند
اما این تفرق و جدایی باعث شد تا هر کدام از ما آسیب ببینیم. ما امروزه با
بمبارانی از اطلاعات محیط زیستی روبرو هستیم. وقتی جامعه‌ای در مقابل
بمباران اطلاعات قرار می‌گیرد اولین رویکری که نسبت به آن اتخاذ می‌کند،
رویکرد انتقالی است.
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه
فردوسی خاطرنشان کرد: بنابراین برای تحقق یافتن اهداف خود در حوزه محیط
زیست باید سیاست‌گذاری کنیم و رویکردی اتخاذ شود که این بمباران اتفاق
نیفتد بلکه اثربخشی داشته باشد. اهداف آموزش این درس را می‌توان در سه مورد
خلاصه کرد که ابتدا به نگرش محیط زیستی نیاز داریم، دوم باید استعداد محیط
زیستی رشته‌ها در میان دانشجویان پیدا شود و سوم مسئولیت‌پذیری آن رشته را
به خوبی بدانیم.